Câu chuyện về những chiếc bóng đèn tròn không hề đơn giản. Băng đảng Phoebus đã cố tình rút ngắn thời gian hoạt động của bóng đèn và châm ngòi cho sự thay đổi công nghệ chiếu sáng.
Băng đảng Phoebus là tập hợp của những công ty sản xuất bóng đèn.
Vào ngày 23/12/1924, một nhóm các nhà kinh doanh gặp nhau tại Geneva với kế hoạch làm thay đổi thế giới những năm sau đó.
Họ là người đứng đầu những công ty sản xuất bóng đèn nổi tiếng như Osram của Đức, Philips của Hà lan, Lampes của Pháp và General Electric của Mỹ.
Băng đảng Phoebus được thành lập với tham vọng phân chia thị phần của toàn thế giới.
Mục tiêu chính của nhóm là thay đổi công nghệ sản xuất nhằm giảm thời gian hoạt động của bóng đèn sợi đốt. Người tiêu dùng sẽ phải thay bóng thường xuyên hơn vì thế lợi nhuận của các công ty tăng lên.
Nhằm che giấu cho hành động này, họ biện minh rằng những bóng đèn mới sẽ có chất lượng cao hơn, hiệu suất tốt hơn và sáng hơn.
Dĩ nhiên, mục tiêu chính là tăng sản lượng bóng đèn chứ không phải vì người tiêu dùng như quảng cáo.
Vào đầu thế kỷ 20, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ sản xuất điện năng, bóng đèn chiếu sáng là nguồn lợi nhuận khổng lồ cho các tập đoàn công nghiệp.
Tuy nhiên, sự cạnh tranh khốc liệt giữa các nhà sản xuất khiến họ bí mật thành lập băng đảng nhằm kiểm soát thị trường.
Việc hình thành các tập đoàn kinh doanh không phải là chuyện mới, bởi các công ty luôn phải hợp tác với nhau để cùng tồn tại.
Năm 1913, General Electric đăng ký phát minh bóng đèn sử dụng sợi đốt tungsten (Vonfram) bơm khí trơ.
Các nhà sản xuất khác khi sử dụng công nghệ này buộc phải tuân thủ giới hạn về số lượng sản xuất bóng đèn. Ví dụ như Philips, họ chỉ được cung cấp ra thị trường 5,7 triệu bóng mỗi năm.
Công nghệ thời điểm đó cho phép tuổi thọ trung bình của một bóng đèn khoảng 2500 giờ. Băng đảng Phoebus đã thông đồng cùng giảm tuổi thọ của bóng xuống chừng 1000 giờ.
Mọi việc diễn ra chậm rãi qua nhiều năm và bất cứ nhà máy nào thay đổi mục tiêu này sẽ bị trừng phạt.
Trước kia, nhiều nhà khoa học tìm cách tăng tuổi thọ bóng đèn thì nay các kỹ sư thuộc Phoebus lại nghiên cứu làm giảm tuổi thọ bóng đèn từng chút một.
Bằng cách này, đến năm 1934, băng đảng Phoebus đã khiến tuổi thọ bóng đèn giảm từ 1800 giờ xuống 1205 giờ và không có nhà máy nào sản xuất bóng đèn hoạt động hơn 1500 giờ.
Số lượng bóng đèn bán ra thị trường cũng bị giới hạn, tạo ra sự thiếu hụt ảo trên thị trường. Tuy vậy, điểm yếu của Phoebus chính là sản phẩm của họ có giá thành cao.
Lợi dụng điều này, một số công ty nhỏ lẻ tại Nhật đã nhảy vào chiếm lĩnh thị trường với bóng đèn có giá thành thấp hơn nhiều.
Thế nhưng, người Nhật lại ưa chuộng sản phẩm ngoại nhập với thương hiệu có sẵn nên những bóng đèn giá rẻ của Nhật chủ yếu để xuất khẩu.
Từ năm 1922 đến 1933, xuất khẩu bóng đèn của Nhật tăng từ 45 triệu lên 300 triệu chiếc.
Dĩ nhiên, vì công nghệ tại các nhà máy nhỏ lẻ của Nhật chưa phát triển, bóng đèn của họ tuy rẻ nhưng chất lượng kém và tiêu thụ nhiều năng lượng hơn.
Sau một thời gian sử dụng, số tiền tiết kiệm được từ việc mua bóng đèn không đủ bù lại số tiền điện phải bỏ ra.
Tuy nhiên, chỉ sáu năm sau khi thành lập, băng đảng Phoebus lâm vào khủng hoảng do sự cạnh tranh của các đối thủ khác và các bằng phát minh đã hết hạn kiểm soát.
Cuối cùng, chiến tranh Thế giới II đã đánh giấu chấm hết cho tham vọng của Phoebus.
Ngày nay, sự phát triển vượt bậc về công nghệ khiến những chiếc bóng đèn sợi đốt dần bị thay thế bởi các loại đèn hiện đại hơn.
Tuy giá thành của những loại đèn này cao nhưng hiệu suất có thể gấp 10 lần bóng đèn tròn và thời gian “sống” có thể đạt 50.000 giờ.
Đèn LED sẽ dần chiếm lĩnh thị trường
Trên thực tế, đèn LED không thể có tuổi thọ cao như quảng cáo. Tuy nhiên, người dùng không mấy khi phàn nàn, vì đèn hỏng sau 9 năm hay 14 năm không phải là vấn đề quá quan trọng.
Thị trường chiếu sáng ngày càng mở rộng, tạo cơ hội kinh doanh cho những băng đảng như Phoebus. Và câu chuyện về Phoebus có thể sẽ được lặp lại vào một lúc nào đó.
theo Trí Thức Trẻ